ព្រះរាជ​ជីវប្រវត្តិ​ សម្ដេច​ព្រះ​សុមេធាធិបតី ហួត តាត (វគ្គទី ១)

ជីវប្រវត្តិសង្ខេប
ព្រះនាម​ដើម៖ ហួត តាត​
​ព្រះនាម​ពេញ៖ សម្ដេចព្រះ​មហាសុមេធាធិបតី ហួត តាត ព្រះសង្ឃរាជ គណៈមហានិកាយ​
​ប្រសូត៖ ថ្ងៃ​អាទិត្យ ១៥​កើត ខែ​បុស្ស ឆ្នាំ​រោង ចត្វា​ស័ក ព.ស.​២៤៣៥/គ.ស.​១៨៩២ សុគត ឆ្នាំ​ថោះ ព.ស.​២៥១៩/គ.ស.​១៩៧៥
ស្រុកកំណើត៖⁣ ​ភូមិ​ផ្សារ​ឧដ្ដុង្គ ឃុំវាំងចាស់⁣ ស្រុកឧដ្ដុង្គ ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ
​សុគត៖ ព​.​ស​.២៥១៩/​គ​.​ស​.១៩៧៥ (៨៤​ឆ្នាំ​)
​ឋានៈ ៖សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ (​គណៈមហានិកាយ​)
ទ្រង់​កាន់​តំណែង​៖ ពី​ព.ស.​២៥១៣ ដល់ ព.ស.​២៥១៩(៦​ឆ្នាំ​) ក្នុង​សម័យ​សាធារណរដ្ឋ​ខ្មែរ
​បន្ត​ពី៖ ជួន ណាត​
​បន្ត​ដោយ៖ ទេព វង្ស​

សម្ដេច​ព្រះ​មហាសុមេធាធិបតី ហួត តាត សម្ដេច​ព្រះ​សង្ឃ​រាជ នៃ​គណៈ​មហា​និកាយ ជា​សម្ដេច​ព្រះ​សង្ឃ​រាជ​អង្គ​ទី​៥ នៃ​គណៈ​មហានិកាយ នៃ​ព្រះ​រាជាណាចក្រ​កម្ពុជា ហើយត្រូវបានចាត់ទុកជាមហា​បុរស​ខ្មែរទី២។ សម្តេចព្រះ​មហាសុមេធាធិបតី​ ហួត តាត ជា​សមាជិក​គណៈកម្មកា​រ​រៀបចំ និង ពិនិត្យ​វចនានុក្រម​ខ្មែរ និង ជា​អ្នក​មាន​ចំណែក​គុណូបការៈ​ដ៏​សំខាន់​ក្នុង​ព្រះពុទ្ធសាសនា អក្សរសាស្ត្រ ប្រពៃណីជាតិ​, វិទ្យាស្ថាន​ពុទ្ធ​សាសន​បណ្ឌិត្យ និង សាលា​បាលី​ជាន់ខ្ពស់ ហើយព្រះអង្គជា​កល្យាណមិត្ត និង សហការី​របស់​សម្តេច​សង្ឃរាជ​មហា​បុរស​ខ្មែរទី១ ជួន ណាត ។​

សម្តេចព្រះ​មហាសុមេធាធិបតី សង្ឃ​រាជ ហួត តាត ប្រសូត្រ​នៅ​ថ្ងៃអាទិត្យ ១៥​កើត ខែ​បុស្ស ឆ្នាំ​រោង ចត្វា​ស័ក ព​.​ស​២៤៣៥ គ​.​ស ១៨៩២ នៅ​ភូមិ​ផ្សារ​ឧដុង្គ ឃុំវាំងចាស់⁣ ស្រុកឧដ្ដុង្គ ខេត្ត​កំពង់ស្ពឺ ។ ព្រះអង្គមាន បិតា​នាម ហុក សេង ហៅ ហួត មាតា​នាម ង៉ែត និងមានបងប្អូនចំនួន ០៤នាក់គឺ៖

• អ្នកស្រី ហួត ⁣ស៊ុន
• អ្នកស្រី ហួត ហួយ
• ខ្លួនសម្ដេចផ្ទាល់ និង
• លោក ហួត ⁣គ្រុយ ។

​    ​អាយុ ​៧​ឆ្នាំ កុមារ​ហួត តាត ត្រូវបានមាតាបិតានាំទៅរៀន​អក្សរសាស្ត្រជាតិ លេខនព្វន្ត​ ក្នុង​សំណាក់ព្រះ​ធម្ម​ឃោសា​ចារ្យ មាស គង់នៅវត្តប្រាង្គ រហូតចេះអាន សរសេរច្បាស់លាស់ អាចប្រើការបាន។

អាយុ ១៣ឆ្នាំ បួសជាសាមណេរក្នុង​សំណាក់ព្រះ​ធម្ម​ឃោសា​ចារ្យ មាស។ សាមណេរ ហួត តាត បានបំពេញឧបជ្ឈាយវត្ត[១] ១វស្សា ព្រះធម្ម​ឃោសា​ចារ្យ ជាឧ​បជ្ឈាយ៍ [២] ក៏អនិច្ចធម្មទៅ។ សាមណេរក៏ទៅរៀននៅវត្តឧណ្ណាលោម ក្រុងភ្នំពេញ ក្នុងសំណាក់ព្រះធម្មលិខិត សូរ ជាក្មួយព្រះឧបជ្ឈាយ៍ កាលលោកនៅមានព្រះ ជន្មតែងបាន ផ្ដាំឲ្យមើលខុសត្រូវ សាមណេរ ហួត តាតនោះផង។

ព្រះធម្មលិខិត សូរ អនិច្ចធម្មដោយជរាពាធ នាំឲ្យសាមណេរ ហួត តាត អស់ទីពឹងពំនាក់ដូចមុន ប៉ុន្ដែម្ដងនេះនេន អាយុ ១៧ឆ្នាំ លោកបានតស៊ូប្រឹងប្រែងរៀនសូត្រ ដល់ អាយុ ១៩ឆ្នាំ បានចេះដឹងអាចបង្រៀនបាន ហើយលោកក៏ធ្វើជាអាចារ្យបង្រៀនព្រះត្រៃបិដកផង ខំរៀនខ្លួនឯងផង នាំឲ្យមានកិត្តិស័ព្ទល្បីរន្ទឺឆ្ងាយ រហូតដល់ព្រះ មហាសង្ឃរាជ ទៀង ប្រោសប្រណីដល់សាមណេរ ហួត តាត ជាច្រើន។

ឆ្នាំ ១៩១២ សាមណេរ ហួត តាត មានអាយុ ២០ឆ្នាំបរិបូណ៌ ដែលកំពុងជាប់ចិត្តរៀនព្រះត្រៃបិដក ដោយកម្លាំងសទ្ធាដ៏បរិសុទ្ធ បានសូមឧបសម្ប័ទ[៣]ជា ភិក្ខុក្នុងពុទ្ធសីមាវត្ត ឧណ្ណាលោម មានព្រះ មហាសង្ឃរាជ ទៀង ជាឧបជ្ឈាយ៍ មានព្រះវនរ័ត ចាន់  និង លោកគ្រូវិមលធម្ម គង់ ជាឧបសម្បទាចារ្យ [៤]ដែលមាន ព្រះឧបជ្ឈាយ៍ប្រទានប្បញ្ញតិ្តថា “វជិរប្បញ្ញោ” ។

តាំងពីឧបសម្បទា[៥]ហើយ ភិក្ខុ ហួត តាត កាន់តែខិតខំព្យាយាមសិក្សារៀនសូត្រទ្វេឡើង។ ឆ្នាំ ១៩១៣ បានប្រឡងជាប់មហា៤ប្រយោគ ដែលជាប្រយោគផុតថ្នាក់ ក្នុងសម័យនោះ នៅវិហារព្រះកែវមរកត ក្រុងភ្នំពេញ នាំឲ្យអាចារ្យ និង មន្ដ្រីសង្ឃគ្រប់អង្គស្ងើចសរសើរ។

 

[១] វត្ត​ប្រតិបត្តិ​ដែល​សទ្ធិ​វិហារិក​ត្រូវ​ធ្វើ​ចំពោះ​ឧ​បជ្ឈាយ៍​របស់​ខ្លួន

[២] គ្រូ​បង្រៀន​ធម៌ ឬ​គ្រូបង្រៀន​ច្បាប់ ។ ព. ពុ. ព្រះ​ថេរៈ ដែល​ភិក្ខុ​ឬ​សាម​ណេរ​សូម​និស្ស័យ​ប្រគល់​ខ្លួន​ឲ្យ​លោក​ត្រួត​ត្រា​ស្តី​ថា ទូន្មាន​បង្រៀន​ប្រដៅ​។

[៣]ការ​ដល់​នូវ​ភាព​ជា​ភិក្ខុ ឬ​ការ​បាន​ជា​ភិក្ខុ​ភាព គឺ​ការ​បួសជា​ភិក្ខុ ឬ​ការ​បំបួស​សាមណេរ​ឲ្យ​បាន​ជាភិក្ខុ ( ដោយ​ញត្តិចតុត្ថកម្ម​វាចា​តាម​លក្ខណ​ប្បញ្ញត្តិ​ក្នុង​វិន័យ​ពុទ្ធ​សាសនា ) : បាន​ឧ​បសម្ប័ទ សម្រេច​ឧបសម្បទានៅ​វេលា… ។

[៤] លោក​គ្រូ​សូត្រ

[៥] (​សំ. បា. ឧបសម្បទា, ឬ​សំ. ឧបសម្បទ៑ ក៏​មាន​ខ្លះ )

(តទៅវគ្គទី ២)

អត្ថបទដែលទាក់ទង៖

• ព្រះរាជ​ជីវប្រវត្តិ​ សម្ដេច​ព្រះ​សុមេធាធិបតី ហួត តាត (វគ្គទី ២)
• ព្រះរាជ​ជីវប្រវត្តិ​ សម្ដេច​ព្រះ​សុមេធាធិបតី ហួត តាត (វគ្គទី ៣)
• ព្រះរាជ​ជីវប្រវត្តិ​ សម្ដេច​ព្រះ​សុមេធាធិបតី ហួត តាត (វគ្គទី ៤ ជាវគ្គបញ្ចប់)

ប្រភព៖ឯកសាររបស់ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ និង សៀវភៅមហាបុរសពុទ្ធសាសនានៅប្រទេសខ្មែរ